فصل سوم درخت نامه

فصل 3

مغز انسان

وزن مغز انسان تنها 2% وزن بدن است اما یاخته های فعال آن 20% اکسیژنی که خون با خود دارد را به مصرف می رساند.در هر دقیقه بیش از یک لیتر خون از مویرگهای مغز می گذرد.چنانچه خون به بافتهای مغز نرسد،آنها به فاصله چند می میرند.

خوابیدن و خوردن و آشامیدن و هر کاری که انسان انجام می دهد،هر یک دارای الگوهای دوره ای و مراکز خاصی در مغز هستند.

 سیستم عصبی فعالیت تعدادی از اندامهای بدن را کنترل می کند و مسوول تعدیل و تنظیم یکسری فرآیندهای فیزیولوژیکی است که به وسیله شبکه ای از سلولهای تخصص یافته انجام می شود.واحد اصلی سیستم عصبی برای دریافت و انتقال اطلاعات،سلول بسیار تخصص یافته ای به نام نورون است.

دانشمندان به وسیله آزمایشات بسیار پی برده اند که پنج سیستم نوسانی در مغز انسان وجود دارد که عبارتند از:

1-سیستم قلب و آیورت:تولید کننده ارتعاشات در ستون فقرات و جمجمه با فرکانس 7 هرتز

2-امواج جمجمه ای و مغزی:امواج سطحی صوتی با فرکانس در حدود کیلو هرتز(1000 هرتز)

3-امواج ایستاده در درون بطنهای مغز:امواج صوتی با فرکانس بالا

4-مداردورانی در قشر حسی مغز:با فرکانس 7 هرتز

5-امواج حاصل از میدان مغناطیسی نیمکره های مغز:در نیمکره راست مغز میدان مغناطیسی وجود دارد که از سمت جلو به عقب و جهت آن از شمال به جنوب است و همچنین در نیمکره چپ بالعکس و از جنوب به شمال که مربوط به جریان کانالهای انرژی است.

جریانات گردشی و تداخل امواج سبب ایجاد ضربان منظم مغناطیسی می شود که در حالت آرامش 7 هرتز است.از آنجا که مغز مانند یک دستگاه گیرنده و فرستنده امواج عمل می کند،وقتی به عنوان یک فرستنده بر یک فرکانس خاص دایمی تنظیم شود،امواجی که از میدانهای محیط اطراف بعنوان گیرنده دریافت می کند بر فرکانس یکنواخت آن تاثیر گذاشته و مغز قادر است این تفاوت فرکانسها و به طور کلی تاثیرات را ردیابی و شناسایی و به اطلاعات قابل درکی ترجمه نماید.

امواج مغزی

الکتروآنسفالوگرافی ثبت فعالیت الکتریکی مغز است.الکترو آنسفالوگرام(EEG)به وسیله سلولهای هرمی سطحی ترین لایه قشر مغز و به وسیله تغییر در پتانسیل های پس سیناپسی در دندریت هایی ایجاد می شود که بر سطح قشر مغز عمود هستند.این جریان ناشی از جمع EPSPs و IPSPs است.پتانسیل های الکتریکی کوچک (میلیونیوم ولت)ثبت شده،تقویت شده و بر روی یک دستگاه 8 تا 16 کاناله ثبت می شوند و فیلترهایی که فرکانس های بالا و پایین را حذف می کنند،سیگنالهای ناخواسته را برمی دارند(سیگنالهایی که بوسیله انقباض ماهیچه ای ایجاد می شوند).

باید توجه داشت EEG ناشی از فعالیت قشر مغز است و آسیب به بافتهای زیر قشری تغییرات بسیار کمی را ایجاد می کند.امواج EEG جمع جبری پتانسیلهای پس سیناپسی سلولهای هرمی در جواب به تخلیه ریتمیک هسته های تالاموسی است.سیگنالهای آمده از تشکیلات مشبک ایت تغییرات ریتمیک پتانسیل را به هم زده و سبب ناهمزمانی امواج قشری می شوند.

EEG با اندازه گیری فرکانس و دامنه فعالیت الکتریکی و به وسیله تشخیص الگوی امواج آنالیز می شود.سه نوع فعالیت اصلی وجود دارد 1) فعالیت مداوم و ریتمیک2) فعالیت موقت3) فعالیت زمینه

در انسان در بیشتر اوقات،الگوی EEG نامنظم است و الگوی خاصی ندارد زیرا اگرچه مغز طبیعی فعال است ،فعالیت الکتریکی اش،هم زمان نیست.به هر حال در زمانهای معینی الگوهای خاصی قابل مشاهده و ثبت است.این الگوهای منظم را به صورت امواج آلفا،بتا،دلتا،نامگذاری کرده اند.

امواج آلفا با فرکانس 8-13 هرتز در حالت بیداری و آرامش کامل و با چشمان بسته قابل ثبت است.با بازشدن چشمان ناپدید می شوند.این امواج به وسیله فعالیت هسته های تالاموسی ایجاد می شود.این امواج در دو نیمکره متقارن هستند و از ناحیه پشتی مغز قابل ثبت هستند.

امواج بتا در حالت بیداری و فعالیت مغز ثبت می شوند و بهترین ناحیه برای ثبت آنها ،لوب فرونتال و قشر پشتی است.فرکانس این امواج بیش از 133 هرتز است.امواج تتا،با فرکانس 4-8هرتز بیشتر در کودکان ثبت می شود.در بزرگسالان نیز که مشکلات روانی دارند قابل ثبت است.امواج دلتا در خواب بسیار عمیق و شیرخواران دیده می شود.همینطور افرادی که نقص عضوی در مغز دارند.فرکانس این امواج کمتر از 4هرتز می باشد.یک EEG غیر طبیعی می تواند بیانگر سه نوع اختلال باشد1)افزایش عمومی امواج آهسته در آنسفالوپاتی متابولیکی یا با منشا عفونی2)افزایش موضعی امواج آهسته بیانگر اختلال موضعی است3)تخلیه الکتریکی غیرطبیعی ولتاژ بالا،بیانگر اختلال صرع مانند است.

در ایسکمی مغزی امواج با فرکانس بالا(آلفا و بتا)ناپدید شده و امواج آهسته باولتاژ بالا(دلتا)آشکار می شود.ایسکمی طولانی باعث ایجاد امواج آهسته با ولتاژ پایین شده و ممکن است حتی بصورت ایزوالکتریک شود.

هوشیاری

هوشیاری بصورت آگاهی فرد از محیط اطراف،افکار،حالات روحی و روانی خویش می باشد.هوشیاری وابسته به نیمکره های سالم مغز است که با سیستم فعال کننده مشبکی صعودی در ساقه مغز و مغز میانی و با هیپوتالاموس همکاری دارند.در حالت هوشیاری،EEG  امواج نامنظم با ولتاژ پایین و فرکانس بالا را نشان می دهد.فعالیت ساقه مغز و نیمکره های مغزی سطح هوشیاری را تعیین می کنند.

سطوح گوناگون هوشیاری از حداکثر هوشیاری تا کمترین هوشیاری عبارتند از ماکزیمم هوشیاری-بیداری-خواب(چندین نوع متفاوت) و کما.فرق کما و خواب این است که در خواب،شخص به محرکات حسی حساس است و به آنها جواب می دهد ولی در کما خیر(کما یا به دنبال آسیب مغز ایجاد می شود و یا به علت دپرسیون گسترده قشر مغز برای مثال به دنبال عدم اکسیژن رسانی به مغز می باشد).

ضایعاتی که به صورت منتشر بر نیمکره های مغز یا بر سیستم فعال کننده مشبکی اثر می گذارند باعث کاهش هوشیاری می شوند.

خواب

خواب حالتی است که در ارتباط با از دست دادن واکنش به محیط اطراف و کاهش رفلکس ها و آگاهی است،دو نوع خواب وجود دارد:

خواب با امواج آهسته و خواب متناقض یا خواب REM.

خواب با امواج آهسته در جهار مرحله رخ می دهد که در طی این چهار مرحله رخ می دهد که در این چهار مرحله،به تدریج امواج EEG آهسته تر شده و دامنه آنها افزایش می یابد.در شروع خواب،فرد از خواب سبک مرحله یک به خواب عمیق مرحله چهار،خواب با امواج آهسته می رود.این چهار مرحله حدود 30 تا 45 دقیقه طول می کشد.سپس این مراحل بصورت معکوس و در همان مدت رخ می دهند.بعد از هر سیکل خواب با امواج آهسته یک دوره زمانی حدود 10 تا 15 دقیقه ای خواب متناقض رخ می دهد.اگرچه فرد هنوز خواب است ولی امواج EEG در این فاصله زمانی مشابه امواج ثبت شده از یک فرد بیدار است.به دنبال این دوره زمانی ، مراحل خواب با امواج آهسته یکبار دیگر تکرار می شود.بنابراین هر فردی در طول شب این دو نوع خواب را به صورت دوره های تجربه می کند.در بیشتر بزرگسالان بطور متوسط خواب متناقض 20در صد کل مدت خواب را تشکیل می دهد.

شیرخواران بیشتر مدت خواب را در خواب متناقض می گذرانند ولی با افزایش سن،مدت خواب متناقض و مرحله چهار خواب با امواج آهسته کاهش می یابد.

خواب متناقض عمیق ترین خواب می تواند محسوب شود،چون بیدارکردن فرد در این مرحله از خواب بسیار مشکل است.

علاوه بر داشتن الگوهای EEG متفاوت،دو نوع از خواب از نظر الگوهای رفتاری نیز با هم متفاوتند.در خواب با امواج آهسته،تون ماهیچه ای بصورت قابل ملاحظه ای وجود دارد و شخص مرتبا وضعیت بدنش را تغییر می دهد.سرعت تنفس،ضربان قلب و فشار خون تنها اندکی کاهش می یابد.

در ضمن این خواب،شخص به ندرت رویا می بیند و اگر هم رویایی هم دیده شود،کمتر به خاطر آو4رده می شود.افرادی که در خواب راه می روند یا صحبت می کنند در مرحله 3و 4 این خواب این اتفاق برایشان می افتد.

در خواب متناقض،تون ماهیچه ای در سرتاسر بدن کاملا مهار می شود.ماهیچه کاملا شل هستند و هیچ حرکتی رخ نمی دهد.ویژگی مهم خواب متناقض،حرکات سریع چشم است که به این نوع خواب،نام خواب با حرکات سریع چشم(REM) را می دهد ضربان قلب و تنفس نامنظم شده و فشار خون نوسان می کند.ویژگی دیگر خوابREM ،رویا دیدن است.

با توجه به منابع دیگر نیز به بحث امواج مغزی می پردازیم موارد بالا بر اساس منابع فیزیولوژی پزشکی مورد تایید وزارت بهداشت بود

امواج آلفا:سطحی از امواج مغزی است که فرکانس آن نصف فرکانس امواج مغز در حالت بیداری کامل است.در این حالت احساسات طبیعی،صلح،راحتی،صفا و آرامش سراسر وجود ما را فرامی گیرد و وقایع خوشایند در بدن ما اتفاق می افتد.اعضا و سیستمهای آسیب دیده شروع به احیا و بازسازی خود نموده و فشار خون به طبیعی ترین وضعیت خود می رسد.

در این هنگام می توان برخی از واکنشهای نیمه آگاه و ناخودآگاه روانمان را که به طور خودکار در بدن عمل می نماید را نیز تحت کنترل گرفت.جرقه های الهام بخش و راهگشای روان که در حالت عادی بسیار نادرند به ظهور می رسند.

امواج بتا:فرکانس امواج مغزی در حالت بیداری کامل از 14 تا 21 سیکل در ثانیه است که آن را سطح امواج بتا می گوییم و بروون گرایی،نگرانی و اضطراب،تمرکز بر محیط اطراف و افکار منطقی به این سطح مربوط می باشد.

زمانی که در بستر قرار گرفته و به خواب می رویم،فرکانس این امواج کاهش می یابد.در حالتی که با آسودگی و با چشمانی بسته در رختخواب خود می آرامیم،فرکانس امواج مغزی به 7 تا  14 سیکل در ثانیه کاهش می یابد که همان سطح آلفا است و حالتی است از یک خواب سبک.

سطح امواج آلفا،لایه درونی ذهن آگاه ماست و حالت آرامش و نیمه خواب است.در نقطه مقابل،سطح فعال امواج بتا یا نیروی ذهن آگاه قرار دارد که برای تلاش و کوشش در زندگی عادی مورد استفاده قرار می گیرد.

امواج تتا:وقتی که به تدریج خواب عمیق تر می شود نزول امواج مغزی بین 4 تا 7 ارتعاش(سیکل) در ثانیه است که حالت تتا می نامند و خلاقیت و رویابینی در این سطح انجام می گیرد.

امواج دلتا:در عمیق ترین حالت خواب،فرکانس امواج مغزی 4 سیکل در ثانیه یا پایین ترین است که آن را حالت دلتا می گویند.

بسیاری از مکاتب معتقدند که دنیای بیرونی انسان،آینه درون اوست و ما هرگونه خود را به تصور در آوریم،زندگی همانگونه جریان پیدا می کند.با استفاده از قوه تصور در سطح آلفا می توان تندرستی خود را توسعه داده و با افزایش مهارتها مشکلات را به آسانی بر طرف ساخت.

شیوه ایجاد موج آلفا

رو به بالا نگریستن باعث تحریک مغز در جهت تولید هرچه بیشتر امواج آلفا می گردد.با نگاه کردن به آسمان محرکات بصری از حوزه بینایی خارج می گردد و سطح فعالیت نیمکره راست مغز افزایش می یابد.

پرده نمایش دهن در حدود 20 درجه بالای سطح افق و بالای دو چشم و زیر دو ابرو قرار دارد.با برهم زدن تمرکز چشم و خیره ماندن به یک جای نامشخص نیز می توان وارد سطح آلفا شد.

از طریق تصویرسازی ذهنی و تفکرات کلامی مثبت،انرژی شفابخش را می توان رها ساخت.

ذهن علاوه بر اینکه منبعی سرشار از حسایستها،ترسها،امیال نامطلوب و عادات ناخواسته و دیرپاست،منبعی از الهامات،نبوغ و کمالات،خلاقیتها و انرژی های روحی است که زندگی ما را غنی تر می سازد.

نحوه کاربرد امواج مغزی

در سطح آلفا ما با دنیای غیر مادی و معنوی یا دنیای اثرات سر و کار داریم و این امواج،تاثیرگذارند.

در فرکانس مغزی 20 سیکل در ثانیه(بتا)عملکرد انسان در بعد عینی و خارجی است.اما در فرکانس مغزی 10 سیکل در ثانیه(آلفا)،تنظیم تشعشعات افکار انسانی،هم عینی و هم ذهنی است.

برای مثال،اشیاء و موجودات بیجان،میدان تشعشعات کلی و ثابتی دارند که به راحتی توسط تشعشعات ساده دیگر و هاله های تنظیم کننده افکار انسانی،تحت تاثیر قرار گرفته و تغییر می یابند یعنی تاثیر پذیرند.

تنظیم یک میدان انرژی چه عینی و چه ذهنی،به معنای افزودن و کاستن این میدان ثابت است.بصیرتی نیاز است تا در تنظیم این میدان دخالت نماید.

انسان با سطح امواج مغزی بتا با قصد ایجاد تاثیر بر موضوعات و اشیاء قادر است در فاصله ای محدود و معین بر اشیای جاندار و بیجان تاثیر بگذارد اما در سطح فرکانس مغزی 10 سیکل در ثانیه،تاثیرگذاری هم در فاصله معین و محدود و هم تا فواصل نامحدود امکان پذیر است.